پیش بینی روابط ایران و آمریکا در سال 93

رضا الیاسی: سال 92 در حالی روزهای پایانی خود را سپری می کند که اتفاق های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فراوانی را تجربه کرد. در سال 92 اتفاق های فراوانی در حوزه های مختلف رخ داد که تمام این اتفاق ها در حاشیه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری یازدهم قرار گرفت و به واسطه همین موضوع سال 92 را می توان سالی به شدت سیاسی دانست.
علاوه بر انتخابات ریاست جمهوری فضای سیاسی کشور در سال جاری اتفاق های ویژه دیگری همچون ادامه مذاکرات هسته ای و دستیابی به توافق ژنو را تجربه کرد.
اما یکی از اتفاق های حاشیه ای فضای سیاسی کشور در سال 92 برقراری رابطه میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا بود که این موضوع با سفر حجت الاسلام حسن روحانی در اواخر شهریور به آمریکا اوج گرفت و تا ماه ها نیز ادامه داشت.
موضوع بهبود روابط ایران و آمریکا در سال 92 زمانی در رسانه ها مطرح شد که حسن روحانی در قامت رئیس جمهور برای نخستین بار عازم نیویورک شد تا در نشست مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کند.
در حاشیه آن سفر برای نخستین بار نشست ایران و گروه 1+5 در بالاترین سطح خود برگزار شد و در آن نشست محمدجواد ظریف در کنار جان کری وزیر امور خارجه آمریکا نشست و به صورت اختصاصی نیز با وی به گفت وگو پرداخت و این موضوع نیز به امیدواری ها برای بهبود روابط دو کشور دامن زد.
اما اوج ماجرا در دقایق پایانی سفر روحانی به نیویورک رخ داد. زمانی که باراک اوباما برای نخستین بار تماس تلفنی با رئیس جمهور ایران برقرار کرد و در گفت وگویی کوتاه از حضور رئیس جمهور ایران در نیویورک تشکر کرد.
کاخ سفید در این رابطه اعلام کرده است تماس تلفنی باراک اوباما رییس جمهوری امریکا، با حسن روحانی همتای ایرانی خود در اوایل پاییز امسال به مثابه یک نقطه عطف در سیاست خارجی بود که دیپلماسی در آخرین لحظات را سرعت بخشید.
تشکیل گروه دوستی ایران و آمریکا!
اما حاشیه های بهبود روابط ایران و آمریکا پس از سفر روحانی به نیویورک به اوج خود رسید و عابد فتاحی نماینده اصلاح طلب مجلس به نقل از رئیس جمهور اعلام کرد که تاثیر گفت و گوی ایران و آمریکا به حدی خوب بوده که مقرر شده در کنگره آمریکا گروه دوستی با ایران تشکیل شود که در این صورت نیز کار شما در مجلس شورای اسلامی خطیرتر می شود.
مضووع تشکیل گروه دوستی پارلمانی ایران و آمریکا حاشیه های فراوانی را به همراه داشت و بسیاری از کارشناسان و نمایندگان به این موضوع واکنش نشان دادند. وقتی در کره مریخ آدمی زندگی نمی‌کند چطور بگویم اگر آدمی بود چه می‌شود؟ بحث گروه دوستی-پارلمانی بین ایران و آمریکا اصلاً مطرح نیست که من با آن موافق یا مخالف باشم.
همچنین حجت الاسلام حسین سبحانی نیا عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی نیز با تاکید بر این که هیچ‌گونه بحثی مبنی بر تشکیل گروه دوستی پارلمانی ایران و آمریکا مطرح نیست می گوید گر در آینده چنین مسئله مطرح شود باید شرایط را بررسی کنیم چراکه تشکیل گروه پارلمانی ایران و آمریکا منوط به برقراری رابطه سیاسی است و اگر در این کشور برخی از نمایندگان علاقه‌مند به پیگیری رابطه با کشورمان هستند اقدام مثبتی است. پیشنهاد تشکیل گروه دوستی پارلمانی ایران و آمریکا در مجالس دیگر شورای اسلامی مطرح نبوده و دولت تدبیر و امید نیز در این خصوص درخواستی از خانه ملت نداشته است.
توافق ژنو و بهبود روابط ایران و آمریکا
یکی از مهم ترین اتفاق اهی سیاست خارجی ایران در سال جاری توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 بود که اواخر پاییز در ژنو رخ داد و وزرای امور خارجه ایران و کشورهای عضو گروه 1+5 این توافقنامه را امضا کردند و هم اکنون نیز دور جدیدی از مذاکرات آغاز شده است.
نکته ای که اینجا وجود دارد این است که توافق نامه ژنو بیش از حد در قالب «روابط ایران و آمریکا» سنجیده می شود و این بر پیچیدگی و حساسیت موضوع افزوده است. چرا که بحث روابط ایران و آمریکا خود مملو از خاطرات تلخ تاریخی، تضادهای ایدئولوژیک و مسائل مربوط به سیاست قدرت است.
گفت وگوی ایران و آمریکا در قالب گروه 1+5 حتی در شکل محدود آن موجب نگرانی بازیگران رقیب ایران مثل عربستان و اسرائیل و همزمان افزایش نقش ایران شده است و اکنون تصور این است که ایران و آمریکا تنها دو بازیگر تاثیرگذار در مسائل منطقه ای هستند.
اگرچه آمریکا قدرت خارجی و دور از منطقه است اما به طور سنتی سعی کرده تا بازیگران منطقه ای را به وسیله یکدیگر مهار و مدیریت کند. البته در این روند خود هم شدیدا تحت تاثیر فشارهای سیاسی و منافع بازیگرانی مثل عربستان و اسرائیل قرار دارد. در این چارچوب هرگونه شکست ائتلاف ضد ایرانی از این نوع در منطقه به معنای مدیریت نقش آمریکا در روند توافق جامع هسته ای است.
پیش بینی روابط ایران و آمریکا در سال 93
اما در شرایطی که کمتر از 20 روز به پایان سال 92 باقی مانده است بسیاری از کارشناسان در حال پیش بینی آینده روابط ایران و آمریکا در سال 92 هستند و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان سابقه تاریخی آمریکا نشاندهنده این موضوع است که روابط این دو کشور در سال آینده نیز بهبود پیدا نمی کند.
محمدحسن آصفری عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در این رابطه به خبر می گوید رابطه ایران و آمریکا تابویی نیست که قابل شکستن نباشد و لازمه اصلی برقراری رابطه میان ایران و آمریکا از بین رفتن سیاست های خصمانه آمریکا علیه ایران است.
به گفته این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاسیت خارجی مجلس، آمریکایی ها برای برقراری رابطه با ایران باید پول های بلوکه شده ایران را به کشور باز گردانند و تحریم های اقتصادی را لغو کرده و سیاست های خصمانه خود را کنار بگذارد و در این صورت است که ایران و آمریکا می توانند به بهبود روابط امیدوار باشند.
وی در پیش بینی خود از رابطه ایران و آمریکا در سال 93 تاکید می کند بعید است که رابطه میان دو کشور در سال 93 بهبود یابد و دلیل آن نیز کوتاه نیامدن آمریکایی ها از مواضع تجاوزگرانه خود است و تا زمانی که آمریکایی ها به دنبال حفظ منافع اسرائیلی ها باشند روابط ایران و آمریکا بهبود نمی یابد.
آمریکایی ها به دنبال برقراری رابطه با ایران
همچنین عباسعلی منصوری دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در این رابطه می گوید جو حاکم بر روابط ایران و آمریکا جو بی اعتمادی است و و تلاش های خصمانه آمریکا باعث شده تا بهبود رابطه میان دو کشور سخت تر از گذشته شود.
منصوری همچنین با اشاره به تماس تلفنی اوباما و روحانی می گوید البته این تماس تلفنی و همچنین توافق ژنو روزنه های خوبی را در این زمینه ایجاد کرده است اما به بهبود روابط در سال 93 امیدوار نیستیم و در خوشبینانه ترین حالت نیز روابط بهبود نمی یابد.
وی همچنین به توافق ژنو اشاره کرده و می گوید توافق نامه ژنو می تواند محل آزمون آمریکایی باشد و در صورتی که آمریکایی ها در این زمینه حسن نیات خود را ثابت کرده و تعهدات خود را عملیاتی کنند می توان به مذاکره درباره مسائل دیگر با آمریکا امیدوار بود.
به اعتقاد منصوری آمریکایی ها به دنبال برقراری رابطه با ایران هستند اما فشار لابی های صهیونیستی و نفوذ فوق العاده آنها در مجامع آمریکایی مانع چنین اتفاقی می شود اما در کل آمریکایی ها به این نتیجه رسیده اند که ایران در منطقه نقش تعیین کننده ای دارد و نمی تواند تصمیمات خود را به ایران دیکته کند.
رابطه ایران و آمریکا مطرح نیست
اما عبدالرضا مصری عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی با تاکید بر این که بحث برقراری رابطه میان ایران و آمریکا اصلا موضوعیت ندارد می گوید موضوع رابطه با آمریکا هیچ گاه در دستور کار سیاست خارجی ایران نبوده است.
وی می گوید آمریکا باید برای برقراری رابطه با ایران به پیش شرط های ایران که لغو تحریم ها، عذرخواهی درباره رفتار گذشته و تضییع حقوق ایرانیان است و همچنین پرداخت خسارت های وارد شده به ایران احترام بگذارد و پس از آن درباره مذاکره سخن بگوید.
مصری همچنین درباره آینده روابط ایران و آمریکا در سال 93 می گوید تجربه ثابت کرده است که آمریکایی ها از خود بزرگ بینی خود کوتاه نمی آیند و جمهوری اسلامی ایران نیز از عزت و توانمندی خود نمی گذرد و بر همین اساس نیز نمی توان به بهبود رابطه میان ایران و آمریکا در سال آینده امیدوار بود.
«تا زمانی که آمریکایی ها ادب را یاد نگرفته باشند و با زبان تکریم با ایرانیان سخن نگویند نمی توان به آینده روابط امیدوار بود.» این جمله ای است که منصور حقیقت پور نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره آینده روابط ایران و آمریکا می گوید.
حقیقت پور معتقد است زمانی می توانیم به آینده روابط امیدوار باشیم که آمریکایی ها پذیرفته باشند دوران اربابی در جهان به پایان رسیده و باید از موضع برابر با ملت ها سخن گفت و بر همین اساس نیز بهبود رابطه در سال 93 میان ایران و آمریکا را پیش بینی نمی کنم.
حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین المللی نیز معتقد است موانع زیادی برای برقراری رابطه میان ایران و آمریکا وجود دارد. مذاکرات ژنو گام بزرگی در این زمینه بوده است اما بحث درباره رابطه میان ایران و آمریکا زود است.
وی با تاکید بر این که پرونده های فراوانی بر سر راه ایران و آمریکا وجود دارد می گوید اگر پرونده هسته ای ایران با موفقیت به پایان برسد گام بزرگی در راستای برقراری رابطه میان ایران و آمریکا برداشته شده است.
به گفته بپشتی پور آینده روابط ایران و آمریکا در شرایط فعلی به آینده مذاکرات هسته ای مربوط می شود و بعید می دانم اگر پرونده هسته ای ایران حل نشود بهبود رابطه صورت بگیرد.